Jak założyć ogród skalny – Poradnik – rodzaje kamieni w ogrodzie
Ogród skalny jest najbardziej popularną formą kompozycji roślinno-skalnych na naszych działkach i w ogrodach. Jego zadaniem jest naśladowanie górskiego krajobrazu poprzez ukazanie piękna gatunków, które w innej scenerii byłyby niezauważone, „zduszone” przez bardziej ekspansywne rośliny.
Od ogrodu skalnego oczekujemy harmonijnej obfitości kolorów i kształtów, atrakcyjnych przez większą część roku. To nie tylko wiosenna eksplozja roślin zwraca uwagę na ten rodzaj założenia. Nasz ogród skalny ma być lepszy, ładniejszy, bardziej okazały niż u sąsiadów. Często inspiracją dla nas mogą być górskie widoki podczas letnich wędrówek, obserwacja przyrody w miniskali, chęć posiadania niektórych gatunków we własnym ogrodzie. Takie zapędy potrafią niejednokrotnie przekształcić się w kolekcjonerskie hobby. Istnieje wtedy przyjemność aktywnego wypoczynku poprzez realizację tworzonego samodzielnie dzieła.
Spis treści
Skąd wzięła się moda na skalniaki?
Już od XVII w. stosowano w Anglii I Austrii skały jako tło dla roślin sprowadzanych z gór. Kamień ma moc magiczną, tajemniczą, to symbol istnienia i obok wody podstawowy element tworzenia ogrodów w sztuce Dalekiego Wschodu. Ogrody skalne największą popularność zyskały w latach 50. XX w. Zaaklimatyzowano wtedy wiele górskich gatunków roślin. Ten rodzaj ogrodu powstawał niemal wszędzie – w zieleni publicznej miast, w ogrodach botanicznych, w prywatnych ogrodach miejskich i na wsi. Niezależnie od wielkości planowanego założenia realizowano go przede wszystkim na terenach o dużym zróżnicowaniu powierzchni, na naturalnych skarpach i wzniesieniach. Również w terenie płaskim tworzono różne formy ogrodów skalnych, począwszy od sztucznie usypywanych wzniesień lub nasypów, po suche murki kwiatowe – ulubioną formę ludzi starszych, kamienno-żwirowe rabaty, piargi, motywy skalne na trawniku. Ogrody skalne często łączono z ogrodami wodnymi lub wrzosowiskiem, pojawiały się w pobliżu tarasów wypoczynkowych, w sąsiedztwie ziół, na balkonach w kamiennych pojemnikach itp.
Ogrody skalne z kamienia naturalnego – warto wiedzieć
Wykształciły się dwa nurty tworzenia ogrodów skalnych – naturalistyczny, będący próbą naśladowania przyrody i regularny, o tarasowym układzie, poprzecinany niskimi murkami oporowymi. Do budowy skalniaków zaleca się stosowanie nie więcej niż jednego do dwóch rodzajów skał, gdyż w przeciwnym razie wprowadza to dysharmonię kompozycji. Ważna jest także barwa kamienia, np. czarne okruchy bazaltu lub ciemna czerwień niektórych piaskowców świetnie kontrastują z jasno kwitnącymi roślinami, kremowe i rude piaskowce, biały wapień to wspaniałe tło dla ciemnej zieleni roślin iglastych lub traw.
Styl ogrodu skalnego powinien być spójny z pozostałą częścią ogrodu, nie odstawać jako obcy twór na trawniku w postaci „pryszcza” – górki stanowiącej kompletnie niepasujący dodatek do harmonijnej kompozycji pozostałej części ogrodu.
Ogrody skalne można tworzyć niezależnie od stanowiska i rodzaju gleby. Mogą powstać w słońcu lub w cieniu. Ważne jest, aby odpowiednio do istniejących lub stworzonych warunków dobrać gatunki i odmiany roślin. Nie powinny być to jedynie byliny. Zakres materiału roślinnego jest ogromny i warto wykorzystać także karłowe krzewy iglaste, liściaste oraz te o charakterze płożącym, potrafiące wcisnąć się nawet w najmniejszą szczelinę między kamieniami. Powinniśmy także zwrócić uwagę na większy udział roślin jednorocznych, jak stroiczka, sanwitalia, smagliczka oraz dwuletnich niezapominajek i kwitnących wiosną roślin cebulowych. Nie wszędzie można realizować ogród skalny. Ze względów estetycznych nie zaleca się tworzenia go pod drzewami w sadzie, po sąsiedzku z poletkiem truskawek, krzewów owocowych czy warzyw. Musimy pamiętać, że piękno skalniaka w znacznym stopniu nie zależy od jego wielkości (choć istotna jest proporcja układu w ogrodzie), ale od właściwej lokalizacji, interesującej aranżacji grup kamieni różnej wielkości, określonej barwy z dobraną roślinnością. Tylko w ten sposób stworzymy estetyczną, pełną harmonii kompozycję pozwalającą na swobodne przerastanie się niektórych gatunków roślin. Warto je wykorzystać zwłąszcza jako piękne uzupełnienie oraz wkład ogrodzenia gabionowego.
Zakładanie ogrodów skalnych
Fachowa wiedza i poczucie estetyki pozwolą na stworzenie pięknych kompozycji skalnych, zwłaszcza przez osoby uzdolnione plastycznie. Ogrody skalne mają także drugą stronę medalu. Są uciążliwe w pielęgnacji. Zanim zdecydujemy się na piękny ogrodowy temat, rozważmy wszystkie argumenty za i przeciw, a więc nie tylko nasze zamiłowania i potrzeby, ale także możliwości. Na pewno rozsądek pomoże nam w podjęciu właściwej decyzji.
Rodzaje ogrodów skalnych
Jest to dobry sposób na budowę ogródka w terenie płaskim, bez ponoszenia dodatkowych kosztów na dowóz ziemi na budowę wzniesień. W tym przykładzie duże, płaskie kamienie zagłębione są ukośnie w ziemi, tak by w połowie lub 2/3 wystawały ponad jej powierzchnię. Kamienie rzędowe – zagłębione są w kilku równoległych rzędach, z zachowaniem nieregularnych odstępów. Najlepiej, gdy rzędy kamieni – w stosunku do ścieżki – umiejscowione są pod kątem (nie równolegle i nie prostopadle). Pomiędzy kamieniami rosną wybrane wcześniej rośliny, całość założenia uzupełniona jest mniejszymi kamieniami lub korą kamienną, a przestrzenie między roślinami szczelnie zakryte drobnymi kamykami. W tej formie ogródka najlepiej uprawiać wiele bylin poduchowatych lub kępkowatych, jak np. floksy, macierzanki, gęsiówki, żagwiny, postonki, karmniki, zawciągi, irsy, karłowe astry i inne.
Zwykle ma formę niewielkiego wzniesienia, np. na trawniku. Na ukształtowanym podwyższeniu z ziemi układa się kamienie, zaczynając od dołu ku górze. Kamienie układa się tak, aby całość wyglądała naturalnie. Pomiędzy kamieniami zostawia się wolne miejsca dla roślin skalnych, a całość często
uzupełnia żwirem. Taki skalniak często jest elementem centralnym na działce. Dlatego powinien być założony starannie i efektownie – w przeciwnym razie będzie szpecił działkę zamiast zdobić.
Jest to forma ogródka skalnego, najczęściej przy ścieżce, budowana w postaci półek skalnych bądź łagodnych zboczy, opadających w kierunku ścieżki. Zbocza można dodatkowo obłożyć kamieniami różnej wielkości. W tym wypadku, w załomach pólek skalnych i kamieni można przygotować stanowiska pod uprawę trudniejszych i bardziej wymagających roślin, jak lewizja, naradka lub opuncja.
Ogrody skalne mogą mieć różną postać
Można zbudować go w ogrodzie, np. na trawniku lub tarasie. Kształt powinien być wybierany tak, by harmonizował z najbliższymi elementami. Ściany zagonu (murku) budujemy z różnych materiałów, na przykład z piaskowca układanego na sucho lub z zaprawą murarską, drewna z podkładów kolejowych układanych na płask, drewna w postaci kołków wbijanych w ziemię (rodzaj palisady), cegły klinkierowej lub glinianej układanej z zaprawą murarską. Wybór tworzywa zależy od jego dostępności, ale i od tego, z czego zbudowane są inne elementy na działce (ścieżki, taras, altana, murki itp.). Należy zadbać o jednolitość tych materiałów. Elementem uniwersalnym jest drewno w postaci podkładów lub kotków palisadowych, ponieważ dobrze łączy się z innymi materiałami.
Budowa ogrodu skalnego na piargu
Piargi w górach powstają w sposób naturalny w wyniku procesu wietrzenia skał. Odrywające się od nich fragmenty i okruchy osadzają się na łagodniejszych zboczach lub za wystającymi z ziemi większymi głazami, tworząc z czasem warstwy rumoszu skalnego, stopniowo zasiedlanego przez roślinność górską. Na działce możemy przeznaczyć fragment ogródka skalnego pod piarg lub zbudować cały ogród skalny na piargu, jeśli spodoba nam się ten typ skalniaka. Piargi budujemy zazwyczaj na łagodnych zboczach skalniaka, koniecznie o wystawie południowej.
Mamy czasem w ogrodzie naturalne skarpy lub sztuczne wzniesienia z pozostałości ziemi, np. po budowie domu lub altany. Często też pojawia się problem, jak zagospodarować taki teren. Można wtedy pokusić się o założenie „górskiej łąki”. Teren należy „udekorować” kilkoma dużymi głazami, a następnie obsadzić niską i zadarniającą roślinnością. Jeżeli powierzchnia nie jest zbyt duża, to wystarczy kilka gatunków macierzanek. Jeżeli dysponujemy większą powierzchnią, możemy posadzić kilka roślin: acenę drobnolistną, rozchodnik kamczacki, ukwap czy płomyki szydlaste. Aby jak najszybciej osiągnąć efekt zwartych kobierców (dywanów), sadzimy około 15-25 roślin na 1 m. Jest to dość istotne, ponieważ utrzymanie takiego terenu i regularne pielenie wolnych przestrzeni, zanim rośliny skalne całkiem je opanują, jest dość uciążliwe. Warto posadzić jeszcze kilka gatunków karłowych iglaków.
Legenda kamieni skalnych:
- Przykład wolno stojącego skalniaka na trawniku
- Ogród skalny wokół podwyższonego tarasu
- Zagon wzniesiony najczęściej ograniczony jest murkiem, np. z piaskowca
- Piarg buduje się zazwyczaj na łagodnych zboczach skalniaka, koniecznie o wystawie południowej
- W płaskiej rabacie skalnej kamienie zagłębione są ukośnie w ziemi, tak aby ponad jej powierzchnię wystawały w 2/3. W tej formie ogródka lepiej prezentują się kępy i poduchy bylin
Jak zaprojektować dobrze ogród skalny
Dobrze zaprojektowany i wykonany ogród skalny jest niewątpliwą ozdobą i przyciąga uwagę. Nie jest to jednak proste zadanie. Aby osiągnąć zamierzony efekt, należy wcześniej wszystko dokładnie przemyśleć, zaprojektować i zaplanować. Pozwoli to uniknąć pomyłek i zbędnych wydatków przy realizacji ogrodu.
Przy zakładaniu ogrodu skalnego warto wykorzystać naturalne warunki terenu. Jeśli na terenie istnieją naturalne pagórki, najprostszym rozwiązaniem jest urozmaicenie ich o elementy kamienne. Układając je trzeba pamiętać, aby umocować je na tyle precyzyjnie, aby się nie ruszały. Zwykle połowę kamienia zagłębiamy w ziemi. W niewielu ogrodach są istniejące wzniesienia i trzeba je wykonać własnymi siłami.
Przeczytaj w naszym poradniku – jaki kamień dobrać do ogrodu
Ogród skalny – skalniak wolno stojący
Zacznijmy od budowy wolno stojącego skalniaka. Jego wysokość zależy od zajmowanej powierzchni i sposobu wykonania, tj. czy zostanie użyta zaprawa, czy nie. Na początku należy wyznaczyć powierzchnię i usypać kopiec z ziemi, nadając mu odpowiedni kształt. Następnie układa się kamienie, zaczynając od najniższej, zewnętrznej warstwy. Kolejne warstwy kamieni są cofnięte do środka i oparte na poprzednich. Tego typu ogrody skalne zwykle buduje się bez użycia zaprawy murarskiej. Dobrze wyglądają na nich otoczaki lub duże bryły kamienne.
Jeśli na terenie występują większe różnice terenu i chcemy je zachować, wskazane jest wykonanie murku. Murki mają za zadanie rozgraniczyć płaszczyzny o różnych wysokościach, zabezpieczają je też przed osuwaniem się ziemi.
Skalniaki jako murki ogrodowe
Murki ogrodowe są zwykle pionowe lub lekko pochylone, wysokości 40-120 cm. Jeśli mają powyżej 120 cm nazywa się je ścianami lub murami oporowymi, wymagają wtedy głębokiego fundamentowania (poniżej głębokości przemarzania) i bardzo sztywnej konstrukcji.
Murki ogrodowe powinny być sadowione na gruncie stabilizowanym. Oznacza to, że każdy murek powinien mieć odpowiedni fundament głębokości 30-80 cm, w zależności od rodzaju gruntu i wielkości murku. Jeśli pod fundamentem wykona się warstwę odsączającą z kruszywa, można zmniejszyć grubość fundamentu. Stosuje się to głównie na gruntach nieprzepuszczalnych.
Grubość murku skalnego zwykle wynosi od 1/3 do 1/5 jego wysokości. Często murki są pochylone w kierunku wyższego poziomu ziemi. Pochylenie to powinno wynosić ok. 10-15%, choć dla murków kwiatowych stosuje się nawet 20%.
Murek musi być zabezpieczony przed działaniem wody, trzeba więc wykonać odpowiednie odwodnienie. W tym celu konieczna jest, między murkiem a gruntem, warstwa odsączająca z gruboziarnistego piachu lub żwiru. W murach murowanych dodatkowo stosuje się również sączki odprowadzające wodę.
Jeśli przed murkiem został zaprojektowany trawnik, dobrze jest wykonać pas szerokości ok. 15-10 cm wysypany np. żwirem, co ułatwi koszenie.
W zależności od sposobu łączenia kamieni wyróżniamy murki suche i murowane. W murkach suchych nie używa się zaprawy murarskiej. Kamienie są układane jedne na drugich, a przestrzenie między nimi wypełnia się np. piaskiem wymieszanym z ziemią urodzajną. Ważny jest sposób układania, tak aby konstrukcja była 1. Na skalniaku wolno stojącym dobrze wyglądają duże bryty kamienne, które układa się zwykle bez zaprawy murarskiej